ISO 15118: Artık göz ardı edemeyeceğiniz standart

Muhtemelen daha önce defalarca okumuşsundur… Ne zaman çift yönlü şarj veya Plug & Charge hakkında bir şey okusan. “ISO 15118 kilit noktadır”.

Bu standart, elektrikli araçların yenilikçi şarjı söz konusu olduğunda giderek daha sık karşımıza çıkıyor. Peki tam olarak hangi rolü oynuyor? Ve bir sonraki e-mobilite tartışmasında kaybolmamak için bunun hakkında ne bilmelisin? Bu yazıda bilmen gereken her şeyi öğreniyorsun.

• ISO 15118, Plug & Charge ve V2G çift yönlü şarjı mümkün kılar.

• Şu anda henüz tüm elektrikli araçlar ve şarj istasyonları ISO 15118’i desteklemiyor.

• Akıllı bir wallbox pratik bir alternatif olabilir ve ISO 15118’in yaygınlaşması sürerken birçok akıllı işlev sunar.

ISO 15118, elektrikli araçlar ve şarj istasyonlarının — hem AC hem de DC — nasıl iletişim kuracağını tanımlayan bir standarttır. Bu, onların ortak dili olup, mesajların nasıl yapılandırılacağını ve aktarılacağını tarif eder ve bununla birlikte çift yönlü şarj (bidirectional charging) ve Tak ve Şarj (Plug and Charge) gibi özellikleri mümkün kılar.

ISO 15118 olmadan taraflar verileri farklı biçimlerde ve farklı kurallara göre gönderirdi. Elbette birbirlerini anlamaları mümkün olmazdı.

Sektördeki çoğu aktör, bu tür standartların e-mobilitenin geniş kabulü için vazgeçilmez olduğu konusunda hemfikirdir. Bu standartlar, farklı sağlayıcıların tek bir birleşik sistemin parçası olmasına yardımcı olur ve ölçeklenebilir, geleceğe hazır bir şarj altyapısının temelini oluşturur.

• Plug & Charge, elektrikli araçların şarjını kolaylaştırır.

• Şifreleme ve dijital sertifikalar güvenliği sağlar.

• Çift yönlü şarj, şebeke istikrarını destekleyebilir.

• Gelecekteki kablosuz şarj için geliştirilmiştir.

• Pek çok elektrikli araç henüz standardı desteklemiyor.

• Pek çok şarj istasyonu henüz standardı desteklemiyor.

• Kimlik doğrulama, şarj işlemini birkaç saniye geciktirebilir.

• Elektriğin şebekeye geri beslenmesi henüz yaygın değil.

ISO 15118, birlikte çalışan birçok tamamlayıcı bölümden oluşur ve ISO 15118-20 bunlardan biridir. Bu özel güncelleme, olanaklar listesine kablosuz şarj, çift yönlü şarj ve ACD şarj* gibi özellikleri ekler. Diğer bölümler, örneğin ISO 15118-8, yalnızca temel standardın iyileştirmeleridir.

* Kablolu, otomatik bağlantı; manuel takma gerektirmez.

ISO 15118, Plug and Charge (PnC) ve çift yönlü şarjı mümkün kılar. İlki, elektrikli aracının şarj istasyonu tarafından otomatik olarak tanınması ve şarj işleminin başlayabilmesi anlamına gelir. İkincisi ise, sistemin aracının bataryasında depolanan enerjiyi elektrik şebekesine veya bir binaya aktarabilmeni sağlar.

Daha iyi bir fikir edinmen için burada Plug & Charge’ın standart işleyişini listeledik:

• Şarj istasyonuna gelirsin.

• Fiziksel bağlantı kurulur (bir kabloyla veya kablosuz bir pad üzerinden).

• Elektrikli araç ve şarj istasyonu ISO 15118 kurallarına göre mesaj alışverişi yapar.

• Şarj istasyonu veya arka uç sistemi aracı tanımlar.

• Bir kamuya açık şarj istasyonundaysan, şarj istasyonu bir arka uç sistemini (örneğin şarj sağlayıcını) kontrol ederek faturalamayı onaylar.

• Şarj işlemi otomatik olarak başlar.

• İsteğe bağlı olarak elektrikli araç ve şarj istasyonu, ne zaman ve hangi hızda şarj edileceğini (kullanıcı ayarlarına, şebeke ihtiyacına vb. bağlı olarak) karşılıklı olarak belirleyebilir.

Elektrikli aracın ISO 15118 standardını destekliyor mu? Harika! Bu sayede “Plug & Charge” yani “Tak ve Şarj Et” özelliğini kullanarak, şarj işlemini her seferinde kart okutmadan ya da mobil uygulama açmadan otomatik şekilde gerçekleştirebilirsin. Elbette bu sistemin çalışabilmesi için Türkiye’deki şarj istasyonu operatörlerinin de ISO 15118’i desteklemesi gerekiyor.

Avrupa’da IONITY gibi bazı şarj ağları bu özelliği aktif olarak sunuyor. Türkiye’de ise bu teknoloji henüz yaygınlaşma aşamasında. Ancak sektör hızla gelişiyor ve dijitalleşme ile birlikte Plug & Charge gibi çözümlerin önümüzdeki dönemde Türkiye’de de daha fazla operatör tarafından desteklenmesi bekleniyor.

Plug & Charge’ın temel amacı, aracını fişe taktığın anda tanınman ve ödeme işleminin otomatik olarak gerçekleşmesidir. Bu sistem, kullanıcıya büyük bir kolaylık sunarken güvenlik açısından da oldukça gelişmiştir. Bazı sistemlerde (örneğin Autocharge) araç sadece MAC adresiyle tanınır ve bu durum veri güvenliği açısından zafiyet oluşturabilir. Buna karşın, ISO 15118 şifreleme ve dijital sertifikalar kullanarak iletişimi güvenli hale getirir.

• Kart, uygulama veya QR kodu ile uğraşmadan otomatik şarj başlatma

• Şifreleme sayesinde güvenli veri iletişimi

• Türkiye’de henüz çok yaygın değil

• Eski model bazı elektrikli araçlar bu sistemi desteklemiyor

ISO 15118-20 standardı, elektrikli araçların sadece şebekeden elektrik almasını değil, aynı zamanda gerektiğinde şebekeye elektrik geri vermesini de mümkün kılar. Bu, daha akıllı bir enerji yönetimi, daha stabil bir elektrik ağı ve yenilenebilir enerjilerin daha verimli kullanılmasının önünü açar.

ISO 15118, elektrikli araçların akıllı enerji şebekelerine bağlanmasına yardımcı olur. Bu şebekeler, enerji üreticileri, tüketiciler ve trafolar gibi bileşenleri dijital iletişimle birbirine bağlayan sistemlerdir. V2G şarjına izin verdiğinde, sistem hem enerji şebekesinden gelen verileri hem de aracının mevcut batarya seviyesini ve belirli bir zamana kadar ulaşmak istediğin şarj seviyesini dikkate alarak kişiselleştirilmiş bir şarj planı oluşturur. Bu şekilde, enerji arzı ve talebi daha dengeli bir şekilde yönetilebilir.

• Elektrik şebekesinin yükünü azaltır

• Yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonunu destekler

• Aracındaki enerjiyi satarak gelir elde etme imkânı sunar

• Bataryada zamanla aşınmaya neden olabilir

• Henüz enerji sağlayıcılar tarafından yaygın olarak desteklenmiyor

• Karmaşık düzenleme ve faturalandırma modelleri gerektiriyor

Vehicle-To-Home (V2H), Vehicle-To-Grid (V2G) ile aynı konsepti kullanır, ancak bunu doğrudan evine taşır. Temel fikir oldukça basittir: Elektrikli aracın bir yedek enerji kaynağı olarak kullanılabilir. Araç, elektrik kesintilerinde ya da enerji talebinin yüksek olduğu saatlerde evine elektrik sağlayabilir. ISO 15118-20 standardı, elektrikli aracın evdeki enerji sistemiyle iletişim kurmasını mümkün kılarak bu senaryoyu hayata geçirir. Eğer güneş enerjisi sistemi (PV) ve/veya esnek elektrik tarifelerin varsa, V2H sistemi sana maddi avantajlar da sağlayabilir.

• Elektrik kesintilerinde evin enerji ihtiyacını karşılar

• Araçta depolanan enerji sayesinde elektrik faturasında tasarruf sağlar

• Güneş enerjisiyle entegrasyon sayesinde enerji bağımsızlığını artırır

• Evdeki enerji sistemiyle uyumluluk gerektirir

• Aracın batarya kapasitesi ve mevcut şarj seviyesiyle sınırlıdır

• Birçok ülkede ve pazarda hâlâ gelişme aşamasındadır

ISO 15118, elektrikli araç ile şarj istasyonu arasında dinamik şarj bilgileri alışverişini mümkün kılar. ISO 15118’e uygun bir sistemin başarılı şekilde çalışabilmesi için gerekli olan OCPP 2.0.1 sürümü ise şarj istasyonu ile arka plan (backend) sistemi arasında iletişimi sağlar. Bu iki teknoloji birlikte çalışarak, şebeke dostu bir şekilde yeniden müzakere edilebilen akıllı bir şarj planı oluşturulmasını sağlar.

Bu sistem şunlara yardımcı olur:

• Şarj zamanlarının ve tarifelerinin optimize edilmesi

• Elektrik şebekesindeki aşırı yüklenmelerin önlenmesi (Peak Shaving)

• Yenilenebilir enerji kaynaklarının daha verimli kullanılması

Dürüst ol, arabanı şarj etmenin tıpkı telefonunu takmak kadar kolay olmasını isterdin, değil mi? Nerede olursan ol. ISO 15118 tam olarak bunu sağlıyor. Ayrıca, şebekeye elektrik geri vererek para da kazanabilirsin. Bu sadece elektrikli araç sürücüleri için değil, başkaları için de faydalı.

ISO 15118 ile ilgilenen diğer gruplar şunlardır:

Filo yöneticileri:

Diyelim ki 50 hatta 100 adet elektrikli teslimat aracını yönetiyorsun. Normalde bu şu anlama gelir:

a) Sürücülere bir şarj kartı veya uygulamanın nasıl kullanılacağını öğretmen gerekir.

b) Bu süreçten kaynaklanabilecek çeşitli teknik sorunlarla uğraşmak zorunda kalırsın.

ISO 15118 ile bu sorunlar ortadan kalkıyor. En azından teoride. Sistem aracı otomatik olarak tanır ve şarj ile ödeme işlemlerini kendi kendine gerçekleştirir. Sürücünün yapması gereken tek şey aracı prize takmak. Her zamanki gibi isterlerse bir uygulama indirip şarj sürecini takip edebilirler özellikle aracı bırakıp uzun bir öğle yemeği molası verdiklerinde.

Güneş paneli sahibi ev sahipleri

Eğer bir güneş enerjisi (PV) sistemin ve Vehicle-to-Grid (V2G) destekleyen bir elektrikli aracın varsa, bu kombinasyonla güzel bir gelir elde edebilirsin. Güneşli günlerde, aracın fazla elektriği bataryasında depolayabilir ve akşam saatlerinde, enerjiye olan talebin arttığı zamanlarda bu enerjiyi evinde kullanabilir ya da elektrik şebekesine geri satabilirsin. Bu sistem şu anda çok yaygın olmasa da gelecekte büyük bir potansiyel taşıyor.

Şarj istasyonu işletmecileri

ISO 15118, elektrikli araç sahiplerinin halka açık şarj istasyonlarında şarj işlemini kolaylaştırabilir. RFID kartlarla, uygulamalarla ya da ödeme hatalarıyla uğraşmak yerine, sürücüler sadece fişi takar ve yollarına devam eder. Elektrikli araç ve şarj istasyonu otomatik olarak iletişime geçerek şarj oturumunu başlatır ve yönetir. Bu da şu anlama gelir:

• Daha az başarısız şarj girişimi

• Daha az kafa karışıklığı

• Daha az müşteri hizmetleri çağrısı

İşletmeciler için bu, daha yüksek müşteri memnuniyeti demektir.

Akıllı şebeke operatörleri

Akıllı enerji şebekeleri giderek daha popüler hale geliyor. ISO 15118, bu şebekelerin akıllı yönlerini kullanarak aşırı yüklenmeleri önlemenin bir yoludur. Bu riskin özellikle yüksek olduğu birçok durum var. Örneğin, yazın sıcak bir günü düşün: herkesin kliması açık ve her üç evden birinde elektrikli araç şarj ediliyor. Bu, enerji şebekesi için büyük bir yük demektir. ISO 15118 sayesinde mümkün hale gelen çift yönlü (bidirectional) şarj, bu yükü azaltmaya yardımcı olabilir.

Daha az yük = daha az elektrik kesintisi riski.

ISO 15118’in hayata geçirilmesindeki en büyük zorluklar şunlardır: sınırlı sayıda uyumlu şarj istasyonu, karmaşık sertifika yönetimi, bağlantı hatalarına yol açan hatalı yazılımlar ve kimlik doğrulamadaki gecikmeler. Bu sonuncusu, aslında çok pratik olması beklenen "Plug and Charge" deneyimini olumsuz etkileyebiliyor. V2G (araçtan şebekeye enerji verme) desteği teknik olarak mevcut, ancak düzenleyici engeller nedeniyle sınırlı şekilde kullanılabiliyor.

Giderek artan sayıda elektrikli araç, Plug and Charge özelliğini destekliyor. 2021 model Porsche Taycan, Mercedes-Benz EQS, Lucid Air, Ford Mustang Mach-E ve yeni BMW modelleri buna örnek. Ancak bu hâlâ yeterli değil.

Şarj istasyonlarına gelince; birçok AC istasyonu artık Plug and Charge için gerekli donanımla üretiliyor. Ancak AC tarafındaki uygulama standardı henüz kesinleşmediği için yazılım desteği eksik. DC tarafında ise, Plug and Charge destekleniyor olsa bile, eski yazılımlar bağlantı sorunlarına ve başarısız denemelere yol açabiliyor.

Plug and Charge’ın uygulanabilmesi için sağlam bir açık anahtar altyapısı gerekir (sertifikaların verilmesi, iptal edilmesi ve saklanması). ISO 15118-20 ayrıca daha büyük sertifikalar (1600 byte’a kadar) ve TLS 1.3 protokolü talep ediyor. Bu da hem araçların hem de şarj istasyonlarının donanım kapasitesini zorlayabiliyor.

Sertifika alışverişi (handshake) ve TLS oturumunun kurulması birkaç saniye veya daha uzun sürebilir, özellikle de ağ yoğun olduğunda. Bu tür gecikmeler, amaçlanan “tak ve yürü” kolaylığını baltalıyor.

ISO 15118-20, V2G desteği içeriyor. Ancak pazarın bu teknolojiyi benimsemesi; düzenleyici engeller, yeterli teşvikin olmaması ve çift yönlü şarj cihazlarının azlığı nedeniyle sınırlı kalıyor. Şu anda V2G genellikle hâlâ deneysel bir aşamada.

Örneğin "Utrecht Energized" projesi, Avrupa’daki ilk işleyen V2G araç paylaşım ağıdır. Proje, 50 adet Renault 5 E-Tech elektrikli araç ve MyWheels tarafından yönetilen We Drive Solar’a ait özel şarj istasyonlarıyla başladı. Amaç, Mobilize'ın V2G sistemiyle araç sayısını 500’e çıkarmak; bu da yerel şebekenin esnekliğinin yaklaşık %10’unu oluşturabilir ve güneş ile rüzgar enerjisinden elde edilen elektriğin dengelenmesine katkı sağlayabilir. Ancak şu anda bu hâlâ bir pilot projedir.

ISO 15118, şebeke yük dengesine katkıda bulunan ve şarjı gerçekten kolaylaştıran çeşitli fonksiyonlar sunar. Ancak bu standart henüz çok yaygınlaşmamış olsa da, benzer avantajlardan bu standart olmadan da faydalanabilirsin.

Örneğin, go-e Charger’ımızın akıllı fonksiyonları sayesinde elektrikli araç şarjını farklı şekillerde optimize edebilirsin. Wallbox (şarj ünitesi), birçok özelliğin yanı sıra şu imkanları sunar:

Yük Kaydırma:

go-e Charger ve go-e Controller, V2G iletişimine ihtiyaç duymadan yükü verimli bir şekilde kaydırmanı sağlar. Enerji kullanımını düşük talep zamanlarına göre planlayarak elektrikli aracını evde, şebekenin daha az yüklü olduğu zamanlarda şarj edebilirsin. Bu hem çevreye hem de enerji faturana olumlu katkı sağlayabilir.

PV Fazlası ile Şarj:

Önceden şebekeden ya da kendi güneş enerjisi sisteminden aldığın elektriği tekrar satma imkânı avantajlı gibi görünse de, bir Wallbox satın alırken V2G iletişimi şart değildir. Çünkü enerjiyi satma fiyatı genellikle satın alma fiyatına göre çok daha düşüktür. Bunun yerine, fazla güneş enerjisini elektrikli aracını şarj etmekte kullanmak çok daha kârlıdır. go-e Charger, go-e Controller ya da başka bir enerji yönetim sistemi (EMS) ile birlikte bu işlemi senin için otomatik olarak yönetir.

Plug & Charge yerine Plug & Play:

go-e Charger’ı prize tak, aracı bağla ve şarj işlemi otomatik olarak başlasın. Bu ayarları, go-e uygulaması veya bir RFID çipi ile şarjı başlatmak üzere değiştirebilirsin. Ancak korumalı alanlar için Plug & Play özelliği son derece pratik bir alternatif sunar.

Haziran 2025 itibarıyla, birçok DC şarj istasyonu ISO 15118’i desteklemekte ve Plug and Charge özelliğiyle aktif olarak kullanılmaktadır. Buna karşılık, AC şarj istasyonları ise bu standardı donanım düzeyinde desteklese de, AC Plug and Charge için gerekli yazılım çözümü henüz tamamlanmamıştır.

Şimdi mevcut olanlara bir göz atalım:

ISO 15118’e göre Plug & Charge sunan DC şarj ağları:

• IONITY

• Aral Pulse

ISO 15118’i destekleyen AC şarj istasyonları:

• go-e Charger PRO

• ABL eM4

• innogy eBox Professional Wallbox

• Home Charger Touch

• Amperfied Heidelberg Connect Business

• Elli Charger PRO

• Mennekes AMTRON® Professional

• Webasto Live

• Webasto Next LU

• Walther Werke smartEVO 11

• TechniColt 1100 Smart

• Juice Charger me

• Keba x-series

BMW, Audi, Hyundai ve diğerleri gibi önde gelen üreticilerin elektrikli otomobilleri halihazırda ISO 15118'i desteklemektedir ve uyumlu modellerin sayısı artmaya devam etmektedir. Standardı halihazırda benimsemiş olan markaların tüm yeni modellerinin de standardı desteklemesi çok muhtemeldir.

İşte ISO 15118 uyumlu elektrikli araçların listesi:

• Audi: e-tron, e-tron Sportback, e-tron GT, Q4 e-tron, Q4 e-tron Sportback, Q6 e-tron, Q8 e-tron, Q8 e-tron Sportback

• BMW: iX1, iX2, i5, i5 Touring, iX, i7

• Cupra: Born

• Ford: Mustang Mach-E

• Genesis: GV60, Electrified GV70, Electrified G80

• Hyundai: IONIQ 5, IONIQ 6

• Kia: EV9, EV6

• Lucid: Air

• Mercedes: CLA mit EQ-Technologie, EQA, EQB, EQE, EQE SUV, EQS, EQS SUV

• Porsche: Taycan, Taycan Cross Turismo, Taycan Sport Turismo, Macan

• Renault: Megane E-Tech Electric, 5

• Škoda: Enyaq iV, Enyaq Coupé iV

• Smart: EQ ForTwo

• Volvo: EX30, EC40, EX40, EX90

• VW: ID.3, ID.4, ID.5, ID.7, ID.7 Tourer, ID.Buzz

ISO 15118'in, araç donanım açısından buna hazır değilse yazılım yoluyla eklenebilecek bir yetenek olmadığını bilmeniz gerekir. Bu, standardı desteklemeyen şarj istasyonları ve elektrikli otomobillerin güncellenemeyeceği anlamına gelir. Sadece seçtiğiniz üreticinin daha yeni modellerinin uyumlu olacağını umabilirsiniz.

Evet, ISO 15118 elektrikli araçların şarjının geleceğidir. Bunun kanıtı, standardı destekleyen ve sayısı sürekli artan araçlar ve şarj istasyonlarıdır.

ISO 15118 hakkında yazmayı zaten bir yıldan fazladır düşünüyorduk. Yakın zamanda 2023 sonlarından kalma bazı erken taslaklara baktığımızda tepkimiz şu oldu: “Vay canına!” O zamandan beri uyumlu elektrikli araç ve şarj istasyonu sayısı adeta fırladı.

Aslında düşündüğümüzde, ISO 15118’in şarj deneyimini bu kadar iyileştirdiğini göz önünde bulundurursak, bu trendin ortaya çıkması sadece zaman meselesiydi.

Standart, Plug and Charge ile konforu artırıyor (kim daha kolay bir yaşama “Hayır” diyebilir ki?) ve V2G özellikleri sayesinde tüm süreci daha sürdürülebilir hale getiriyor. Bu protokol, elektrikli araçları ve şarj istasyonlarını tek bir sistemde birleştiriyor. Böylece araç durumu ve şarj işleminin detayları gibi bilgilerin kapsamlı bir şekilde paylaşılmasını sağlıyor ve kullanıcı için şeffaflığı ve kontrolü artırıyor.

Kısacası, ISO 15118’in geleceği oldukça umut verici görünüyor ve nasıl gelişeceğini merakla bekliyoruz.